انجمن علمی حقوق ابوذر

مصوبه سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی
جلسه 735 مورخ 25/4/1392 شورای‌عالی انقلاب فرهنگی
منتشره در روزنامه رسمی شماره 19942 مورخ 30/5/1392
شماره 4951/92 دش ـ 1/5/1392
دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ـ ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور
معاونت علمی و فناوری رئیس‌ جمهور ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ـ وزارت جهاد کشاورزی ـ وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی
وزارت صنعت، معدن و تجارت ـ جهاد دانشگاهی
مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری
مصوبه «سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی» که به استناد قسمت الف بند 5 ـ 1 فصل پنجم نقشه جامع علمی کشور، در جلسه 735 مورخ 25/4/1392 شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و براساس پیشنهاد مورخ 10/2/1392 شورای ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور به تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجراء ابلاغ می‌شود:
مقدمه
سرزمین ایران کشوری ممتاز و با رتبه بالا از نظر غنای گیاهی و تنوع‌زیستی و دارای 11 اقلیم از 13 اقلیم شناخته‌شده جهانی است. براساس نظر گیاه‌شناسان و پ‍‍ژوهشگران، تعداد گونه‌های گیاهی ایران در حدود 8000 گونه است که از نظر تنوع گونه‌‌ای حداقل دو برابر قاره اروپا است. تحقیقات نشان داده است که بیش از 2300 گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، عطری، ادویه‌‌ای و آرایشی ـ بهداشتی هستند. به علاوه 1728 گونه از این گیاهان به ‌عنوان گیاهان بومی [Endemic] ایران می‌‌باشند، منحصراً در سرزمین ایران رویش کرده و به‌ عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می‌شوند.
حجـم تجـارت جهانی گیاهان دارویـی از 60 میلیارد دلار در سـال 1996 به 100 میلیارد دلار در سال 2010 افزایش یافته است و براساس پیش‌‌بینی بانک جهانی در سال 2050 گردش مالی و تجارت جهانی متمرکز و مبتنی بر گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به حدود 5000 میلیارد دلار خواهد رسید.
در اکثر کشورهای توسعه‌‌یافته، طب سنتی در ابعاد مختلف تحت حمایت دولت قرار گرفته و سهم خوبی از تأمین سلامت مردم را در سیستم سلامت کشور به‌ عهده گرفته است. طب سنتی چین 40 درصد خدمات بهداشتی ـ درمانی را در این کشور برعهده دارد؛ پوشش بیمه‌ای هزینه درمان، دارو و خدمات طب سنتی در ژاپن، ‌چین، کره و ویتنام به ‌‌صورت کامل است و در کشورهای آلمان، استرالیا،‌ نروژ، انگلستان، کانادا و آمریکا قسمتی از هزینه‌ها توسط سازمان‌های بیمه پرداخت می‌شود.
با توجه به افزایش حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن، پیشینه غنی ایران در طـب سنتی و نیز اینکه در نقـشه جامع علمی کشور، گیاهان دارویی در اولویت الف حوزه علوم پایه و کاربردی و طب سنتی در اولویت ب حوزه سلامت قرار گرفته‌‌اند، بدیهی است برای هدایت حرکت احیاء و توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی ایران با استفاده بهینه از تمامی منابع ملی، داشتن یک سند علمی که به همه نکات لازم توجه کافی مبذول داشته باشد امری واجب و اجتناب‌‌ناپذیر است.
ماده 1: تعاریف اختصاصی
1 ـ بخش گیاهان دارویی و طب سنتی
بخش گیاهان دارویی و طب سنتی شامل کلیه نهادها و عوامل دخیل در امر بهره‌برداری از گیاهان دارویی و اسانس‌‌دار و فناوری‌های تولید فرآورده‌‌های دارویی ـ غذایی ـ بهداشتی با منشأ گیاهی و نیز کلیه مراکز و دست‌‌اندرکاران در امر خدمات و آموزه‌های مکتب پزشکی سنتی ایران (طب سنتی) می‌‌باشد. این بخش از دو حوزه «گیاهان دارویی و فرآورده‌‌های گیاهی» و «طب سنتی» تشکیل شده است.
2 ـ گیاه دارویی [Medicinal Plant]
به گیاهی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تمام یا اجزایی از آن به ‌‌صورت تازه یا خشک‌‌شده و یا مواد مؤثره استخراجی از آن به منظور اثرات بهداشتی، پیشگیری و درمانی در بدن انسان، حیوانات و دیگر گیاهان به ‌‌کار می‌‌رود، گیاه دارویی گفته می‌شود.
3 ـ داروی گیاهی [Herbal Medicine]
هرگونه فرآورده دارویی که منحصراً، از نظر اجزای متشکله فعال، شامل یک یا چند ماده گیاهی فرآوری‌‌نشده یا یک یا چند ترکیب گیاهی فرآوری‌‌شده و یا ترکیبی از هر دو با فرمولاسیون گوناگون برای عرضه در بازار دارویی جهت تشخیص، پیشگیری، کمک به اعمال فیزیولوژیک، درمان و حفظ بهداشت بدن انسان، حیوانات و سایر گیاهان به کار می‌رود.
4 ـ طب سنتی [Traditional Medicine]
به مجموعه تمامی علوم و تجربیات نظری و عملی شامل کلیه اقدامات بهداشتی، رویکردها، اطلاعات و باورهایی که به اشکال مختلف دارویی، برای حفظ سلامتی و همچنین پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها به ‌‌کار می‌روند و به‌ صورت گفتاری یا نوشتاری از نسلی به نسل دیگر در یک منطقه جغرافیایی انتقال می‌یابند و همچنین قابلیت روزآمد شدن با حفظ چارچوب‌‌های اساسی را دارا می‌‌باشند، طب سنتی گفته می‌شود.
خصوصیات ذاتی طب سنتی کل‌‌نگری به موضوع انسان، توجه به معنویات و اخلاقیات، نتیجه‌‌گرایی در درمان، تکیه بر روش‌‌های طبیعی و کم عارضه، بیمارمداری و تناسب با فرهنگ عمومی به دلیل پیشینه طولانی می‌‌باشد.
5 ـ فرآورده‌‌های گیاهی [Herbal Products]
مواد گیاهی که به صورت خام و یا فرآوری‌‌شده به منظور کاربرد در پزشکی، دامپزشکی و گیاه‌‌پزشکی و نیز کاربردهای تجاری، صنعتی، غذایی و بهداشتی استفاده می‌‌شوند و شامل داروهای گیاهی، فرآورده‌های طبیعی و مکمل با منشأ گیاهی، افزودنی‌های غذایی و طعم‌دهنده‌ها، رنگ‌‌دهنده‌‌ها، عرقیات و عصاره‌‌ها و اسانس‌‌ها، فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی و کنترل‌کننده آفات و بیماری‌‌های گیاهی می‌باشد، فرآورده‌های گیاهی گفته می‌شود.
6 ـ فرآورده‌‌های طبیعی [ Natural Products]
به فرآورده‌‌هایی که از مواد طبیعی حاصل از گیاهان، جانوران، میکروارگانیسم‌‌ها و معادن استخراج می‌شوند، از قبیل داروهای طبیعی (جامد، نیمه جامد و مایع)، مواد اولیه طبیعی (عصاره و اسانس)، فرآورده‌های گیاهی دارویی، فرآورده‌های فرآوری‌‌نشده، فرآورده‌های طب سنتی، داروهای مشابه درمانی [homeopathy] و فرآورده‌های تشخیص حساسیت [allergy]، فرآورده طبیعی گفته می‌شود.
ماده 2: ارزش‌‌های بنیادین
با توجه به مبانی ارزشی نظام علم و فناوری نقشه جامع علمی کشور و تأکید بر حاکمیت جهان‌بینی توحیدی اسلام، عدالت‌محوری، اخلاق‌محوری، ثروت‌آفرینی، هماهنگی با محیط زیست و اهمیت کرامت انسانی، مبانی ارزشی سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی عبارتند از:
1 ـ اعتقاد به انحصار شفا برای خداوند و وسیله بودن طب برای تحقق اراده الهی در شفای بیماران؛
2 ـ آمیختگی طب سنتی ایرانی با آموزه‌های اخلاقی و تعهد دینی و ضرورت مراعات دقیق موازین اخلاقی در تمام مراحل آموزش، پژوهش و ارائه خدمات پزشکی در عالی‌ترین سطح؛
3 ـ عدالت محوری در توسعه بخش گیاهان دارویی و طب سنتی و برخورداری از دستاوردهای آن؛
4 ـ اعتقاد راسخ به حفظ سلامت و بهداشت جسم و جان در آموزه‌های دین؛
5 ـ اخلاق محوری، تقدم مصالح عمومی بر منافع فردی و گروهی، تقویت روحیه تعاون و مشارکت و ‌مسؤولیت‌پذیری آحاد علمی و نهادهای مرتبط با آن؛
ماده 3: چشم‌انداز
با ایمان به یاری پروردگار و تکیه و توکل بر او و برای تحقق چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی بخش گیاهان دارویی و طب سنتی دارای ویژگی‌‌های زیر خواهد بود:
1 ـ بهره‌مند از سرمایه و منابع مادی و معنوی داخلی و مزیت‌ها و زیرساخت‌های بومی و پیشرفته، دارای سهم برتر منابع انسانی در کشور و منطقه؛
2 ـ مولد ارزش افزوده اقتصادی، دارای توان رقابت جهانی و رتبه اول صادرات گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی در منطقه؛
3 ـ پیشتاز در مرزهای دانش و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی و کسب مقام نخست علمی در سطح منطقه؛
4 ـ مورد وثوق و افتخارآفرین برای آحاد جامعه در ایران و جهان؛
5 ـ شکوفا، نوآور و دارای نقش مؤثر و برجسته در نظام سلامت کشور از طریق شـیوه‌های عالمانه و مبتنی بر شواهد، ایمن، با کیفیت، مؤثر و قابل دسترس برای آحاد جامعه؛
6 ـ مرجعیت علمی در جهان با تکیه بر گیاهان دارویی بومی و انحصاری ایران و میراث مکتوب غنی پزشکی ایران.
ماده 4: سیاست‌های کلان
1 ـ اهتمام به مدیریت دانش در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی
2 ـ خوداتکایی، اشتغال‌زایی و استفاده حداکثری از توان داخلی در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی
3 ـ مشارکت حداکثری بخش خصوصی، تعاونی‌ها، نهادهای غیردولتی و سرمایه‌گذاران خارجی و تأکید بر هماهنگی و انسجام بین نهادها
4 ـ رعایت اصول ایمنی زیستی در چارچوب پروتکل‌های جهانی پذیرفته‌شده در کشور
5 ـ استفاده حداکثری از طبیعت و فرآورده‌های طبیعی در راستای سلامت انسان و رفاه اجتماعی با حفظ چرخه‌های اکوسیستمی طبیعت
6 ـ کاهش تصدی‌گری دولت، تقویت بخش خصوصی و حمایت از ایجاد و توسعه کمی و کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان
7 ـ توجه به بنیان‌‌های فلسفی طب سنتی با تقدم نگرش پیشگیری در برابر درمان
8 ـ تخصص‌‌گرایی و اجتناب از نسخه‌‌پردازی عامیانه و اجتناب از خرافات و خرافات‌زدگی در طب سنتی و گیاهان دارویی
9 ـ حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان دارویی بومی و انحصاری کشور
10 ـ کاربردی سازی آموزش‌های طب سنتی در رشته‌های مختلف گروه پزشکی و دامپزشکی
11 ـ استفاده از کم عارضه‌ترین روش‌ها در درمان‌های گیاهی و طب سنتی؛
ماده 5: اهداف، راهبردها و اقدامات
با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد دو حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی و همچنین طب سنتی، اهداف، راهبردها و اقدامات این حوزه‌ها به‌‌ صورت مجزا و به‌‌ تفکیک به‌‌ شرح ذیل می‌باشد:
5ـ1 حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌‌های گیاهی
الف) اهداف (در افق 1404)
1 ـ کسب سهم 20 درصد ارزش بازار داروی کشور توسط محصولات تأییدشده مبتنی بر داروهای گیاهی و محصولات طبیعی
2 ـ کسب سهم20 درصد ارزش بازار داروی حوزه دامپزشکی کشور توسط محصولات تأییدشده مبتنی بر داروهای گیاهی و محصولات طبیعی
3 ـ افزایش صادرات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی گیاهی و فرآورده‌های گیاهی برای حضور در بین 10 کشور اول جهان
4 ـ کسب 3 درصد سهم تولید علم حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی گیاهی در عرصه جهانی
5 ـ کـسب 1 درصـد سهم ثبـت اختـراع جهانی در حـوزه گیاهان دارویـی و فرآورده‌های آن
6 ـ ثبت و تحت پوشش قرار دادن کلیه گونه‌های انحصاری و بومی و یا در حال انقراض گیاهان دارویی کشور در سامانه‌های حفاظت ملی
7 ـ کاهش سطح برداشت رسمی و غیر رسمی از عرصه‌های طبیعی به 200 هزار هکتار در افق 1404
8 ـ افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی و اسانس‌دار به 500 هزار هکتار در افق 1404
ب) راهبردها
1 ـ بازنگری، اصلاح، ساده‌سازی و روزآمد ‌کردن قوانین، مقررات و استانداردهای مربوطه در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی
2 ـ سامان‌دهی نظام آموزش، پژوهش و توسعه فناوری و نوآوری در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی
3 ـ ترویج، اطلاع‌‌رسانی و فرهنگ‌‌سازی در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی
4 ـ ایجاد انسجام و همکاری‌های مستمر و مؤثر میان مؤسسات، شرکت‌ها و تشکل‌های مرتبط با حوزه گیاهان دارویی اعم از دولتی یا خصوصی
5 ـ گسترش همکاری‌های بین‌‌المللی در علوم و فناوری‌‌های حوزه گیاهان دارویی
6 ـ ساماندهی فرایندها و ساختارهای نظارت و ارزیابی بر کلیه فعالین و فعالیت‌ها در حوزه گیاهان دارویی
7 ـ ساماندهی تولید و توزیع، بازار و صادرات محصولات و خدمات در این حوزه و تجاری‌‌سازی دستاوردهای علمی و فناوری در آن
8 ـ ساماندهی مدیریت منابع و حفاظت از منابع پایه با تأکید بر توسعه سطح کشت، پرورش، جمع‌آوری و فرآوری صنعتی گیاهان دارویی
9 ـ حفاظت از گونه‌های گیاهی انحصاری کشور و جلوگیری از خروج نمونه و یا اطلاعات مربوط به این گونه‌ها از کشور
10 ـ بهره‌گیری بهینه از رهنمودهای اسلامی در عرصه گیاه‌شناسی، تغذیه و بهداشت و درمان
ج) اقدامات
1 ـ تهیه و تنظیم آیین‌نامه‌ها، طرح‌ها و لوایح به منظور اصلاح و ساده‌سازی قوانین و ارائه آنها به مراجع ذی‌صلاح برای تصویب (1) [شماره‌‌های داخل پرانتز، راهبرد مربوط به آن اقدام را نشان می‌دهد.]
2 ـ تهیه و تدوین استانداردهای ملی برای محصولات حوزه گیاهان دارویی و صادرات و واردات آن و ارائه آن به مراجع ذی‌صلاح برای تصویب (1)
3 ـ راه‌اندازی انستیتو تحقیقاتی ملی و مرکز بین‌المللی تحقیق و توسعه در زمینه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی تا سال 1404 (2)
4 ـ ساماندهی اسناد علمی و میراث دانشمندان اسلامی (2)
5 ـ تسریع، تسهیل و الزام‌آور کردن مراحل مربوط به ثبت و انجام تحقیقات و آزمایش‌های بالینی برای داروهای گیاهی (2)
6 ـ ایجاد و توسعه گرایش‌ها، دوره‌ها، رشته‌ها و میان رشته‌های تخصصی حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی با توجه به نیاز کشور و براساس آمایش آموزش عالی و پژوهش کشور (2)
7 ـ استفاده از ظرفیت رسانه ملی و حمایت از اطلاع‌‌رسانی در رسانه‌های عمومی و تخصصی و برگزاری نمایشگاه‌‌ها و جشنواره‌های ملی و بین‌المللی در حوزه گیاهان دارویی (3)
8 ـ استفاده از ظرفیت آموزش و پرورش برای ترویج اهمیت گیاهان دارویی در سطح آموزش ابتدایی تا متوسطه (3)
9 ـ ساماندهی و ایجاد تشکل‌های قانونی برای ایجاد ارتباط مؤثر و منطقی بین تولیدکنندگان با مصرف‌کنندگان و یا شرکت‌های دارویی، همچنین توسعه صادرات در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی (4)
10 ـ جذب، انتقال و بومی‌‌سازی علوم و فناوری‌های پیشرفته سایر کشورها در حوزه گیاهان دارویی (5)
11 ـ ایجاد نشان تجاری ملی و همچنین نشان‌های تجاری مشترک با سایر کشورها برای صادرات محصولات این حوزه (5)
12 ـ رصد و آینده‌نگاری توسعه صنعت داروهای گیاهی (5)
13 ـ ساماندهی و توسعه فعالیت‌های اقتصادی مجاز این حوزه مبتنی بر تأییدیه‌های معتبر و ممانعت از فعالیت‌های غیر مجاز (6)
14 ـ ایجاد سیستم نظارت بر بازار و مراکز عرضه محصولات و خدمات در حوزه گیاهان دارویی به‌ ویژه عطاری‌های سنتی (6)
15 ـ حمایت از تجاری‌‌سازی و تولید صنعتی دستاوردهای بخش گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی منطبق بر شاخص‌های مصوب (7)
16 ـ حمایت‌ از پایلوت‌های تجاری‌سازی محصولات، روش‌‌ها و یا فرآیندهای با فناوری بالا و نوآوری‌‌های تأثیر‌گذار مرتبط با صنعت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی (7)
17 ـ برنامه‌ریزی برای پوشش کامل بیمه‌ای داروهای گیاهی ثبت‌شده (7)
18 ـ رصد، شناسایی و معرفی بازارها و محصولات داروهای گیاهی و فرآورده‌های گیاهی و طبیعی در سطح ملی و بین‌المللی (7)
19 ـ حمایت از تأسیس و ساماندهی مراکز خرید، تهیه و توزیع گیاهان دارویی و داروهای گیاهی و فرآورده‌های گیاهی و بورس گیاهان دارویی (7)
20 ـ حمایت از ایجاد مراکز تولید گیاهان دارویی مادری شامل بذر، نشاء، نهال (7)
21 ـ حمایت از نوسازی و به‌ روز رسانی صنایع مرتبط با فرآوری گیاهان دارویی (7)
22 ـ ایجاد مرکز مطالعات بازرگانی بین‌‌المللی، بسته‌‌بندی و برندسازی در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی (7)
23 ـ حمایت از توسعه کمی و کیفی کشت انبوه و زراعت آن دسته از گیاهان دارویی که برداشت بی‌رویه از آنها به عرصه‌های جنگل و مرتع کشور آسیب می‌زند (8)
24 ـ حمایت از کشت گیاهان دارویی سایر اقلیم‌ها در کشور (8)
25 ـ برنامه‌ریزی برای توسعه کشت و اهلی ‌کردن گونه‌های مهم گیاهان دارویی و دارای ارزش اقتصادی (8)
26 ـ ایجاد بانک اطلاعات گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی کشور (8)
27 ـ تقویت و توسعه بانک ژن انواع گونه‌های گیاهان دارویی انحصاری یا در حال انقراض (9)
28 ـ تدوین و اعلام فهرست گیاهان دارویی اولویت‌دار کشور (9)
29 ـ ایجاد مرکز تحقیقات دارویی و فرآورده‌‌های گیاهی مورد تأیید در قرآن و روایات (10)
تبصره 1: عرضه داروهای گیاهی انسانی به بازار باید به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برسد.
تبصره 2: عرضه داروهای گیاهی دامپزشکی به بازار باید با تأیید سازمان دامپزشکی کشور صورت ‌پذیرد.
5 ـ2 حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی
الف) اهداف
1 ـ کسب سهم 10 درصد ارزش بازار بهداشت کشور براساس قواعد و مبانی طب سنتی از جمله رعایت اصول شش‌گانه سلامت [این 6 اصل که «سته ضروریه» نامیده می‌شود شامل آب و هوا، خوردن و آشامیدن، خواب و بیداری، حرکت و سکون، استفراغ و احتباس و اعراض نفسانی است.]
2 ـ کسب سهم 4 درصد ارزش بازار درمان کشور
3 ـ کسب سهم 2 درصد ارزش بازار داروی کشور توسط محصولات تأیید‌شده مبتنی بر داروهای طب سنتی
4 ـ پوشش بیمه‌ای مناسب به منظور رسیدن به نرخ پرداخت از جیب 30% در حوزه طب سنتی
5 ـ ارتقای سطح سلامت جامعه مبتنی بر توسعه طب سنتی و بهره‌گیری از اصول شش‌گانه سلامت و نگرش کل‌نگر
6 ـ کسب رتبه نخست منطقه در رفع نیازهای سلامت و پزشکی در حوزه طب سنتی و صدور خدمات، دانش فنی و فرآورده‌های گیاهی و طبیعی به میزان 20% از صادرات خدمات پزشکی کشور
7 ـ افزایش سالیانه ثبت پتنت در این حوزه و رسیدن به ثبت سالیانه 50 پتنت در سال 1404 در زمینه فرآورده‌های طب سنتی
ب) راهبردها
1 ـ بازنگری، اصلاح، ساده‌سازی و روزآمد‌ کردن قوانین، مقررات و استانداردهای مربوطه در این حوزه
2 ـ سامان‌دهی و تعیین قلمرو فعالیت‌های طب سنتی در نظام سلامت و نظام آموزش و پژوهش پزشکی کشور
3 ـ فرهنگ‌سازی و اصلاح نگرش جامعه نسبت به جایگاه طب سنتی و استقرار و ترویج روش زندگی و تغذیه سالم براساس آموزه‌های این طب
4 ـ اصلاح فرایندها و ساختارهای نظارت و ارزیابی حوزه طب سنتی
5 ـ ساماندهی و ارتقای ظرفیت علمی ـ تخصصی، مهارت‌های حرفه‌ای و جایگاه معنوی نیروی انسانی متخصص و همچنین کتب درسی و منابع مرجع در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی
6 ـ گسترش همکاری‌های علمی و فناوری در سطح بین‌المللی در حوزه طب سنتی
7 ـ گسترش، تسهیل و ساماندهی ارائه خدمات در حوزه طب سنتی
8 ـ پشتیبانی و حمایت مؤثر از تحقیقات بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی اولویت‌دار در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی
9 ـ توسعـه داروسازی سنتـی برای پاسخگویی به مـصارف داخلی و رفع نیازهای صادراتی
10 ـ ایجاد و ساماندهی نهادهای مؤثر در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی و حمایت از مؤسسات معتبر مردم‌نهاد در این حوزه
11 ـ تعمیق و گسترش بنیان‌های معرفتی و فلسفی طب سنتی و ایجاد فرصت‌های عملی برای تعامل فعال و هم‌افزایی طب سنتی و طب مدرن
ج) اقدامات
1 ـ هماهنگی و ارتباط‌گیری مستمر با کلیه مراکز قانونگذاری و اجرایی به منظور پیشنهاد ضوابط و مقررات مورد نیاز این بخش (1)
2 ـ بازنگری و تعیین ضوابط و مقررات اعتبارسنجی برای تسهیل تأسیس مراکز آموزشی، پژوهشی و خدماتی طب سنتی (1)
3 ـ حمایت از ایجاد نهادهای استاندارد و معتبر خدمات طب سنتی و داروسازی سنتی (1)
4 ـ تدوین نظام‌نامه ارائه خدمات سلامت توسط دست‌اندرکاران طب سنتی ایران به‌ویژه پزشکان و داروسازان متخصص در این عرصه (1)
5 ـ حمایت از به‌ کارگیری خدمات طب سنتی در تمام سطوح نظام ارجاع و پزشک خانواده (2)
6 ـ ارائه «بسته خدمات طب سنتی ایرانی» توسط کلیه تیـم‌‌های پزشکی خانواده به عنوان اصلی‌‌ترین و عمومی‌‌ترین رکن نظام سلامت کشور به آحاد جامعه (2)
7 ـ تهیه و تدوین محتوای آموزشی مناسب در خصوص مبانی، ارزش‌‌ها، فرهنگ، آداب و میراث پزشکی سنتی و حمایت از الحاق آن به کتاب‌های درسی آموزش و پرورش (3)
8 ـ طراحی، تدوین و اجرای برنامه توانمندسازی گروه‌‌های شاخص اجتماعی [از قبیل روحانیون، پژوهشگران، هنرمندان و ورزشکاران] در زمینه‌‌های طب سنتی و داروسازی سنتی به منظور ایفای نقش برای آگاه‌سازی عمومی و ترویج آن (3)
9 ـ ترویج آموزه‌های اسلامی (قرآن، عترت) در حوزه سلامت و تغذیه (3)
10 ـ ترویج سبک زندگی سالم بر مبنای تعالیم اسلامی منطبق بر طب سنتی، در برنامه‌‌های آموزش عمومی مردم با استفاده از ظرفیت‌های رسانه ملی، مطبوعات، مساجد و سایر اماکن مذهبی، مراکز سلامتی و سایر اماکن عمومی و سایر روش‌‌های اطلاع‌‌رسانی و آگاه‌سازی عمومی (3)
11 ـ ترویج رعایت اصول شش‌گانه سلامت مکتب طب سنتی در میان آحاد جامعه (3)
12 ـ طراحی و ترویج الگوی سلامت مادر و کودک براساس آموزه‌ها و تعالیم اسلامی منطبق بر طب سنتی (3)
13 ـ تشکیل بانک اطلاعاتی داروهای سنتی در دسترس و ایجاد سامانه ثبت داروهای سنتی و طبیعی و ارائه اطلاعات دارویی (3)
14 ـ تدوین آیین‌نامه نظارت بر فعالیت‌های حوزه طب سنتی با همکاری نهادهای ذی‌ربط دولتی و غیر دولتی (4)
15 ـ طراحی و استقرار مدل‌‌های مناسب ارتقای کیفیت، ارزیابی عملکرد، استانداردسازی کلیه فرایندها و خدمات (4)
16 ـ نیازسنجی و تعیین ظرفیت نیروی انسانی مورد نیاز برای پذیرش از طریق برنامه‌‌های مصوب (5)
17 ـ تربیت نیروی انسانی متخصص با ایجاد گرایش، دوره، رشته و میان رشته‌های تخصصی در زمینه‌های مختلف طب سنتی براساس نیاز و با توجه به آمایش آموزش عالی کشور (5)
18 ـ شناسایی و حمایت ویژه از مراکز دانشگاهی ممتاز در عرصه طب سنتی و داروسازی سنتی و اعطای مأموریت‌‌های ملی به این مراکز در جهت رفع نیازهای نظام سلامت کشور (5)
19 ـ استفاده از منابع ایرانی ـ اسلامی طب سنتی و ترویج آنها (5)
20 ـ شناسایی و صیانت و به‌ کارگیری میراث معنوی و منابع معتبر علمی ضمنی و تصریحی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی به ویژه از طریق هماهنگی بین بخشی با سازمان میراث فرهنگی (5)
21 ـ تدوین کتب مرجع، منابع درسی تخصصی و دستورالعمل‌‌های کاربردی طب سنتی (5)
22 ـ استخراج روش‌های درمانی سنتی (در دو حوزه پزشکی و دامپزشکی) و گردآوری منابع شفاهی طب مردمی براساس اندوخته‌های طبی فرهنگ‌های متنوع فلات ایران (5)
23 ـ توسعه و تقویت دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت و بازآموزی طب سنتی (5)
24 ـ تبیین، ترویج و نهادینه‌سازی آموزه‌‌های مبتنی بر طب سنتی ایرانی ـ اسلامی در نظام آموزش پزشکی کشور (5)
25 ـ ایجاد زمینه مناسب برای بهره‌مندی از اندوخته‌های درمانگران سنتی و انتقال به نسل‌های بعدی (5)
26 ـ تصویب و انتشار جهانی منشور «مبانی نظری طب سنتی ایرانی ـ اسلامی»، به منظور درج نام طب سنتی ایرانی ـ اسلامی به عنوان یک مکتب شناخته‌شده هم ردیف سایر مکاتب معتبر طب، در متون اصلی بین‌المللی (6)
27 ـ برقراری روابط پایدار و همکاری‌های بین‌المللی و کاربردی با مراکز معتبر طب سنتی دنیا، به ویژه جهان اسلام (6)
28 ـ مطالعات تطبیقی، بین نظام طب سنتی ایرانی ـ اسلامی با طب سنتی سایر ملل و طب کلاسیک (6)
29 ـ برنامه‌ریزی برای بهره‌گیری مؤثر از ظرفیت‌ها، تجربیات و آموزه‌ها و منابع طب سنتی سایر ملل و نیز از ظرفیت‌های طب کلاسیک (6)
30 ـ گسترش پوشش بیمه‌ای خدمات طب سنتی با تأکید بر اصل عدالت اجتماعی (7)
31 ـ تعرفه‌‌گذاری خدمات و متناسب‌‌سازی نرخ خدمات (دولتی و خصوصی) با سایر خدمات سلامت و حمایت بیمه‌‌ها از این خدمات (7)
32 ـ اولویت دادن به خرید محصولات و فرآورده‌‌های طب سنتی توسط بخش‌های دولتی و‌ خدمات بیمه‌‌ای این محصولات (7)
33 ـ حمایت از سرمایه‌‌گذاری بخش خصوصی در تولید و تجاری‌‌سازی و صادرات محصولات و فرآورده‌‌های طب سنتی (7)
34 ـ تشویق بیمه‌ها به سرمایه‌گذاری در طب سنتی به عنوان طب پیشگیری به منظور کاهش هزینه‌های درمان (7)
35 ـ تولید شناسنامه سلامت در چارچوب مقررات وزارت بهداشت، همراه با اخلاط مزاجی برای افراد جامعه (8)
36 ـ تأسیس و تقویت مراکز رشد واحدهای فناوری در عرصه طب سنتی و داروسازی سنتی (حداقل 20 مرکز در سال چشم‌‌انداز) (8)
37 ـ راه‌‌اندازی حداقل 5 مجله علمی و پژوهشی به زبان فارسی و بین‌المللی در زمینه دستاوردهای علمی و پژوهشی طب سنتی و کاربرد آن در طب نوین و کلاسیک (8)
38 ـ اختصاص حداقل 5% اعتبارات پژوهشی دانشگاه‌‌های علوم پزشکی به پژوهش‌های طب سنتی و کاربرد آن در طب کلاسیک و نوین (8)
39 ـ تأسیس شبکه تحقیقاتی طب سنتی و توسعه فعالیت‌‌های آن (8)
40 ـ طراحی و ارائه آموزش‌‌های مداوم، کوتاه‌مدت، حین خدمت، به داروسازان در نظام ارائه خدمات طب سنتی (9)
41 ـ طراحی، حمایت و تأمین منابع برای تأسیس و توسعه زیر ساخت‌های فناوری و تولید و صادرات داروسازی سنتی، فرآورده‌های بهداشتی ـ آرایشی، مکمل‌ها و فرآورده‌های غذایی براساس دانسته‌های طب سنتی (9)
42 ـ تأسیس موزه احیاء و حفظ آثار و میراث طب سنتی (10)
43 ـ حمایت از تأسیس، گسترش و توانمندسازی مراکز و مؤسسات معتبر مردم نهاد مرتبط با حقوق بیماران و ارتقای سطح مشارکت آنها در تصمیم‌سازی (10)
44 ـ تدوین، تصویب و اجرای شیوه‌‌نامه ادغام طب سنتی و داروسازی سنتی در نظام ارائه خدمات سلامتی (11)
45 ـ ایجاد و حمایت از کرسی نظریه‌‌پردازی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی (11)
46 ـ ایجاد گرایش‌‌های میان‌‌رشته‌‌ای در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی و علوم انسانی، علوم اسلامی، علوم اجتماعی (11)
47 ـ تأسیس پژوهشکده مطالعات معرفتی مبتنی بر بنیادهای نظری ـ فلسفی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی (11)
ماده 6: ساز و کار اجرایی نمودن و نظارت بر اجرای سند گیاهان دارویی و طب سنتی
1 ـ شورای‌عالی انقلاب فرهنگی وظیفه سیاستگذاری کلان، هماهنگی کلان و نظارت کلان بر اجرای این سند را برعهده دارد.
2 ـ ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور وظیفه رصد اجرای این سند را برعهده داشته و بازنگری‌های لازم در سند و گزارش کلان مربوطه را در فواصل زمانی مشخص به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ارائه خواهد نمود.
3 ـ ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی که از این پس ستاد خوانده می‌شود، وظیفه سیاستگذاری اجرایی، راهبری، هماهنگی، پایش شاخص‌ها و ایجاد ارتباطات بین دستگاهی لازم اعم از دولتی و خصوصی را برای گسترش فناوری و صنایع دانش بنیان در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی در چارچوب این سند، برعهده دارد. این ستاد دارای یک شورا و یک دبیرخانه است.
تبصره: دبیرخانه ستاد در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مستقر می‌باشد.
الف ـ اعضای شورای ستاد عبارتند از:
1 ـ معاون علمی و فناوری رئیس‌ جمهور (رئیس ستاد)
2 ـ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (نائب رئیس ستاد)
3 ـ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری یا معاون ذی‌ربط
4 ـ وزیر جهاد کشاورزی یا معاون ذی‌ربط
5 ـ وزیر صنعت، معدن و تجارت یا معاون ذی‌ربط
6 ـ وزیر کار تعاون و رفاه اجتماعی یا معاون ذی‌ربط
7 ـ رئیس جهاد دانشگاهی
8 ـ رئیس مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری
9 ـ رئیس شورای تخصصی حوزوی [شورای مشترک بین شورای‌عالی حوزه‌‌های علمیه و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی]
10 ـ معاون طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
11 ـ معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
12 ـ نماینده ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور
13 ـ چهار نفر از متخصصین و خبرگان مرتبط، با حکم رئیس ستاد
تبصره: متخصصین به مدت 4 سال منصوب می‌شوند و انتصاب مجدد آنها بلامانع است. دو نفر از متخصصین به پیشنهاد وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با حکم رئیس ستاد منصوب می‌شوند.
14 ـ دبیر ستاد
تبصره: دبیر ستاد توسط رئیس ستاد به مدت 4 سال انتخاب می‌شود و انتصاب مجدد ایشان بلامانع است.
ب ـ وظایف ستاد به شرح ذیل می‌باشد:
1 ـ سیاستگذاری اجرایی، هماهنگی، پایش، پی‌گیری ارتباطات بین دستگاهی برای گسترش فعالیت‌ها و رصد اقدامات در حوزه‌های تعریف‌شده در این سند
2 ـ تهیه و تدوین برنامه عملیاتی برای اجرایی‌سازی اقدامات سند در هر سال
3 ـ هدایت و پی‌گیری تعاملات بین بخش‌های دولتی و خصوصی برای دستیابی به اهداف این سند
4 ـ حمایت مادی و معنوی علمی، اطلاعاتی، تسهیل‌‌‌گری از شرکت‌های دانش‌بنیان و نیز از طرح‌های دارای ظرفیت فناوری و تجاری‌سازی
5 ـ حمایت‌های تشویقی از فعالیت‌های علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی مبتنی بر آیین‌نامه‌های مصوب در شورای ستاد
6 ـ بررسی تحولات داخلی و بین‌المللی این بخش به منظور دستیابی به اهداف این سند و ارائه پیشنهاد اصلاحات لازم برای بازنگری و به روز رسانی سند به ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور
7 ـ ارزیابی مستمر و نظارت بر حسن اجرای برنامه‌های محول‌شده به دستگاه‌ها و همچنین پایش شاخص‌ها و ارائه گزارش سالانه به ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور
تبصره: این گزارش شامل میزان تحقق اهداف دو حوزه «گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی» و «طب سنتی» و مقادیر شاخص‌های سند و همچنین فرایند استخراج آنها خواهد بود.
4 ـ ستاد موظف است ظرف مدت شش ماه پس از تصویب سند، عناوین شاخص‌های سند را در پنج سرفصل پژوهش و فناوری، آموزش و سرمایه انسانی، اقتصادی، سلامت و نیز زیرساختی تدوین نموده و به تأیید ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور برساند.
5 ـ دولت موظف است بودجه‌های مورد نیاز ستاد را در قالب یک ردیف مستقل در لوایح بودجه سنواتی و برنامه‌های توسعه پنج‌ساله پیش‌بینی نماید.
6 ـ ساختار تشکیلاتی و شرح وظایف دبیرخانه ستاد، ‏در ستاد تهیه و به تصویب مراجع‌ ذی‌صلاح قانونی خواهد رسید.
ماده 7 ـ این مصوبه مشتمل بر یک مقدمه، 7 ماده و 6 تبصره در جلسه 735 مورخ 25/4/1392 شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و از تاریخ تصویب لازم‌الاجراء است و کلیه مصوبات و سیاست‌های قبلی مغایر، لغو و بلا‌اثر خواهد بود.
رئیس‌ جمهور و رئیس شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ـ محمود احمدی‌نژاد